Zakon o lobiranju

Narodna skupština Republike Srbije usvojila je 9. Novembra 2018 godine Zakon o lobiranju (u daljem tekstu „Zakon“) koji je u primeni od 14. Avgusta 2019 godine ako sastavni deo anti koruptivnog zakonodavstva Republike Srbije zajedno sa Zakonom o sprečavanju korupcije, Zakonom o Agenciji za borbu protiv korupcije kao i Zakonom o zaštiti konkurencije. Usvajanje ovog Zakona bilo je planirano nacionalnom strategijom u vezi sa borbom protiv korupcije i ova četiri zakona bi trebalo da stvore efikasan pravni okvir za borbu protiv koripcije kao i da eliminišu dosadašnje mane Srpskog pravnog sistema u ovoj oblasti.

Lobiranje u Srbiji nije nova stvar iz razloga što isto organizovano postoji još od 2009 godine preko  Društva lobista Srbije, ali do sada ova oblast nije bila regulisana tako da su se ove aktivnosti obavljale u sivoj zoni bez skoro ikakve transparentnosti u postupku. Ovaj Zakon će pokušati da otkolni mane i eliminiše dosadašnje probleme Srpskog pravnog sistema koji se odnosi na oblast lobiranja.

Zakon definiše lobiranje kao aktivnost koja ima uticaja na vlast u postupku donošenja zakona, drugih propisa i opštih akata iz nadležnosti organa vlasti, kako bi se postigli određeni ciljevi za klijenta za koga se lobira. Iako zakon ne definiše koje su to konkretno radnje lobiranja, on propisuje koje se aktivnosti ne smatraju lobiranjem i one uključuju aktivnosti kao što su davanje informacija, stavova i mišljenja o zakonima, drugim propisima i opštim aktima, predlozima ili nacrtima zakona, drugih propisa i opštih akata, objavljenim u sredstvima javnog informisanja i drugim sredstvima kojima se javnost obaveštava, zatim  aktivnosti lica koja javno saopštavaju svoje stavove, odnosno dostavljaju predloge i stručna mišljenja organima vlasti radi iniciranja, pripreme, razmatranja, usvajanja i davanja obrazloženja predloženih rešenja zakona, drugih propisa i opštih akata, građanske inicijative upućene organima vlasti na predložena rešenja zakona, drugih propisa i opštih akata kao i aktivnosti funkcionera i zaposlenih u organima vlasti radi iniciranja, pripreme, razmatranja, usvajanja i davanja obrazloženja predloženih rešenja zakona, drugih propisa i opštih akata, ako se te aktivnosti obavljaju u skladu sa njihovim ovlašćenjima koja su im data zakonom kao državnim službenicima.

Lobiranje predstavlja aktivnosti koje se preduzimaju prema postavljenim ili izabranim državnim zvaničnicama ili zaposlenim državnim službenicima koji predstavlaju deo vlasti koja učestvuje u proceduri pripreme i usvajanja zakona i drugih propisa ili koji na bilo koji drugi način mogu uticati na sadržinu zakona i drugih propisa koji se donose.

Ko sve može biti lobista? Lobiranjem se mogu baviti fizička i pravna lica i udruženja dok postavljeni i izabrani funkcioneri i oni koji su na bilo koji način uključeni u javnu valst ne mogu se baviti lobiranjem i to ne samo dok obavljaju funkciju već i dve godine po prestanku radnog angažmana u državnom organu odnosno po prestanku javne funkcije.

Lobisti se moraju registrovati u nadležan registar lica koja obavljaju lobiranje pa Zakon propisuje različite uslove za obavljanje aktivnosti lobiranja koji zavise da li se lobiranjem bavi fizičko ili pravno lice kao i da li se radi o domaćem ili stranom fizičkom ili pravnom licu.

Ipak, Zakon predviđa i “neregistrovane lobiste” kao fizička lica koja su zakonski zastupnici ili su zaposleni kod korisnika lobiranja ili zastupaju interese udruženja ili privrednog društva čiji je član korisnik lobiranja. Neregistrovan lobista je lice koje predstavlja (zastupa) kompaniju ili organizaciju koja se može smatrati korisnikom lobiranja. Ovi pojedinci nemaju obavezu registracije u registru lobista, a što predstavlja jednu od najvecih kritika ovakvog zakonskog rešenja iz ugla transparentnosti samog zakona.

Intencija zakonodavca je da zaštiti javni interes i zakonitost sprovodjenja posutpka lobiranja kroz strogi nadzor na ovim postupkom od strane Agencije za borbu protiv korupcije.

Takođe, Lobista je dužan da se dopisom obrati zvaničniku kod kojeg lobira kao i da navede za koga lobira i u pogledu kojeg zakona ili drugog propisa ili opšteg akta vrši lobiranje.

Zvaničnik kod koga se lobira ima rok od 15 dana da obavesti Agenciju za borbu korupcije u vezi sa lobiranjem i takođe ima obavezu da održi sastanak sa lobistom i da mu pruži podatke u vezi sa predmetom lobiranja. Takođe, lobisti moraju da dostavljaju godišnje izveštaje Agenciji za borbu protiv korupcije u vezi sa svojim aktivnostima lobiranja.

Na kraju, Zakon predviđa kazne za kršenje njegovih odredbi, te se pravnom licu registrovanom za lobiranje i klijentima lobiranja može izreći kazna za prekršaj u rasponu od 50.000,00 dinara pa do 2.000.000,00 dinara, dok se odgovornom licu u pravnom licu ili lobisti kao fizičkom licu može izreći kazna za prekršaj u rasponu od 30.000,00 dinara pa do 150.000,00 dinara.

Vredno je pomenuti i neke od glavnih kritika na račun ovog zakona, koje stižu uglavnom od civilnog sektora u Srbiji a tiču se činjenice da Zakon ne reguliše situacije kada se utiče na donošenje pojedinačnih odluka od strane vlasti i javnih službenika već se isključivo odnosi na uticaj prilikom donošenja zakona i drugih opštih akata, zatim da iako Zakon predviđa obavezu podnošenja izveštaja Agenciji za borbu protiv korupcije u vezi sa obavljenim lobiranjam, Zakon ne predviđa obavezu javnog objavljivanja ovih podataka što dovodi do toga da postupak lobiranja nije dovoljno transparentan kao i zbog toga što ne postoji obaveza da se prijavi lobiranje koje nije zvanično, odnosno pokušaji uticaja koji se događaju pre pokretanja zvaničnog postupka lobiranja i zvanične komnikacije.

Imajući u vidu da je Zakon nedavno počeo da se primenjuje njegove efekte i potencijalne mane moći ćemo da vidimo u nardnim godinama kroz njegovu primenu u praksi.