Poreski položaj “frilensera” – oporezivanje prihoda iz inostranstva

Krajem protekle godine priličan odjek u javnosti imalo je saopštenje Poreske uprave od 13.10.2020.g. kojim je upućen poziv svim licima koja su propustila da podnesu poreske prijave na prilive iz inostranstva da samoinicjativno to učine, odnosno obračunaju poreze i doprinose sa pripadajućom kamatom i izmire svoje zakonske obaveze. 

Na ovaj način, najviše je pogođen IT sektor odnosno tzv. “frilenseri”, ali su tu i mnoga druga zanimanja poput predavača stranih jezika, prevodilaca, grafičkih dizajnera, novinara i pisaca, pa čak i jutjubera i influensera.

Trenutno važećim  „Zakonom o porezu na dohodak građana“ (u daljem tekstu: “ZPDG”), koji je na snazi od 2001. godine, u čl. 6. ZPDG predviđeno je da je poreski obveznik fizičko lice koje je dužno da plati porez.

Dakle, saglasno čl. 7 istog zakona, obavezu plaćanja poreza na dohodak građana u Republici Srbiji ima svaki rezident, i to za dohodak ostvaren na teritoriji Republike Srbije i u drugoj državi, pri čemu je rezident svako fizičko lice koje:

1) na teritoriji Republike ima prebivalište ili centar poslovnih i životnih interesa, ili

2) na teritoriji Republike, neprekidno ili sa prekidima, boravi 183 ili više dana u periodu od 12 meseci koji počinje ili se završava u odnosnoj poreskoj godini.

Rezident Republike Srbije je takođe i lice koje je upućeno iz Republike u drugu državu radi obavljanja poslova za Republiku u međunarodnim organizacijama, poput poslova u diplomatskom ili konzularnom predstavništvu Republike.

Takođe, Zakonom je propisano da ukoliko fizička lica ostvare prihode radom za pravna ili fizička lica koja nemaju predstavništvo ni ogranak u Srbiji, dužni su da sami obračunaju i plate porez. Tom prilikom obračun poreza će zavisiti od niza faktora, kao što je iznos ostvarenog Prihoda, šifre vrste Prihoda, pitanja da li je fizičko lice osigurano po nekom drugom osnovu i vrste ugovora koji fizičko lice zaključuje sa nerezidentom.

Navedeno nameće obavezu svakom rezidentu Republike Srbije da za svaku uplatu iz inostranstva samostalno podnese poresku prijavu, pri čemu sa aspekta oporezivanja nije od značaja činjenica kojim putem su sredstva iz inostranstva uplaćena na račun poreskog obveznika, odnosno da li su uplaćena preko PayPall- a ili Payoneer- a ili direktno na devizni račun. Dakle, koliko uplata iz inostranstva ima, toliko treba podneti poreskih prijava. Rok za podnošenje svake pojedinačne poreske prijave se računa počev od prvog narednog dana od dana kada novac “legne” na račun.

Poreska prijava se može predati elektronskim putem (u elektronskom obliku, preko portala ePorezi), a pri čemu je neophodan uslov posedovanje elektronskog sertifikata, kao i u papirnom obliku (u pisanoj formi) predajom nadležnoj filijali poreske uprave prema mestu prebivališta poreskog obveznika.

Razlikujemo dva osnovna načina na koji se vrši obračun za plaćanje poreza fizičkih lica.

• Poreski obveznik koji je zaposlen

Nema obavezu plaćanja zdravstvenog osiguranja, pri čemu porez na dohodak plaća na ostvareni prihod, koji se oporezuje po stopi od 20%, uz priznavanje normiranih troškova. Fizičko lice je u obavezi i da plati penzijsko i invalidsko osiguranje po stopi od 25,5%.

• Poreski obveznik koji nije zaposlen

1. Lice je u obavezi i da plati penzijsko i invalidsko osiguranje od 25,5%, i obavezno zdravstveno osiguranje od 10,3%, dok osnovicu za obračun poreza čini bruto prihod zarade umanjen za normirane troškove.
2. Osnovicu za obračun poreza ovde čini ostvarena zarada koja se umanjuje za neoporezivi iznos (neoporezivi iznos se usklađuje sa godišnjim indeksom potrošačkih cena i objavljuje se u „Službenom glasniku RS“). Nakon što se odbije neoporezivi iznos, poreska stopa iznosi 10%. Fizičko lice je i ovde u obavezi da pored poreza na prihod, plati obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje po stopi od 25,5%, obavezno zdravstveno osiguranje po stopi 10,3%, i dodatno osiguranje za slučaj nezaposlenosti po stopi od 0,75%.

Važno je napomenuti da do zastarelosti prava na utvrđivanje i naplatu poreza i sporednih poreskih davanja dolazi za pet godina od dana kada je zastarelost počela da teče. Zastarelost prava na utvrđivanje poreza i sporednih poreskih davanja počinje da teče od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je trebalo utvrditi porez, odnosno sporedno poresko davanje.

Takođe, ističemo da je Ustavom Republike Srbije retroaktivnost zabranjena odnosno da je poreska uprava dužna da poresku obavezu utvrđuje na osnovu propisa koji su bili na snazi u vreme njenog nastanka.

Summa summarum, poreski obveznici su dužni da prijave i pravilno plaćaju svoje poreske obaveze shodno Zakonu o poreskom postupku i poreskoj administraciji. Oni koji izbegavaju plaćanje poreza, odnosno ne prijavljuju stečene prihode, prikrivaju podatke ili druge činjenice koje su od uticaja na utvrđivanje poreske obaveze, čine prekršaj.

Dakle, Zakon propisuje prekršajne sankcije u rasponu od 5.000,00 do 150.000,00 dinara, koje mogu biti izrečene fizičkom licu zbog nekoliko prekršaja, kao što su nepodnošenje poreske prijave, odbijanje učestvovanja u postupku poreske kontrole, nepružanje obaveštenja po nalogu Poreske uprave i slično. Ukoliko lice ne izvrši uplatu poreza može biti kažnjeno kaznom u iznosu od 50% utvrđenog poreza, ali ne manje od 5.000,00 dinara.

Osim toga, ukoliko iznos poreza koji je lice izbeglo da plati prelazi 1.000.000 dinara, isto može odgovarati i krivično. U tom slučaju pored novčane kazne preti i kazna zatvora od jedne do 5 godina.

Uprkos činjenici da od kada postoji država, postoji i potreba da se ona finansira kroz razne vidove nameta, evidentan je problem nedovoljne zakonske definisanosti statusa frilensera, i ljudi sličnih profesija, odnosno načina oporezivanja njihovih prihoda koji dolaze iz inostranstva, te ostaje da vidimo na kojim sredstvima i do kojih granica će država biti spremna da ide u cilju naplate poreza, odnosno da li ce pribegavati masovnom pokretanju prekršajnih I krivičnih postupaka u cilju prinudne naplate poreza na dohodak.

Ovaj tekst je samo informativnog karakter i ne predstavlja pravni savet niti tumačenje zakona.