Poreske obaveze “FRILENSERA”

Iako je bilo najava o tome da će rad tzv “frilensera” biti definisan posebnim zakonom radnog naziva “Zakon o fleksibilnim oblicima rada”, za sada nemamo informacije da je ovakav zakon u izradi.
Međutim, 20.decembra 2022.godine donete su izmene Zakona o porezu na dohodak građana, kojim je, za sada definisan, ponešto osoben, poreski tretman ove kategorije radnika.

Ko su frilenseri?
Ovo pitanje je za sada ostalo nedefinisano. Tek tumačenjem Zakona o porezu na dohodak građana možemo da dođemo do zaključka da se radi o fizičkim licima koja ostvaruju prihode od ugovorene naknade od autorskih i srodnih prava i ugovorene naknade za izvršeni rad na koje se porez plaća samooporezivanjem. Poreski obveznik je rezidentno fizičko lice za prihode koje je ostvarilo u RS i inostranstvu, i nerezident države sa kojom nije zaključen ugovor o izbegavanju dvostrukog oporezivanja, za one prihode koje je ostvario u RS. U praktičnoj primeni, međutim, ne možemo sa sigurnošću i potpuno obuhvatiti spisak zanimanja, čak ni zajedničkih karakteristika svih tih oblika rada, osim jasne činjenice da prihodi većine njih do sada nisu bili oporezovani.
Šta znači samooporezivanje?
Samooporezivanje je, u skladu sa zakonom, obaveza fizičkog lica koje, kao poreski obveznik, sam obračunava i uplaćuje porez na dohodak građana na zaradu ili drugu vrstu prihoda koju ostvaruje, ako porez po odbitku ne obračuna i ne uplati isplatilac prihoda, odnosno ako prihod ostvari od lica koje nije obveznik obračunavanja i plaćanja poreza po odbitku u smislu člana 99. Zakona o porezu na dohodak građana.

U čemu se ogleda specifičnost položaja “frilensera”?
Prema navedenoj izmeni zakona, predviđena su dva modela oporezivanja frilensera, a prilikom svakog podnošenja poreske prijave frilenseri će moći da se opredele za opciju koja je za njih primerenija, uzimajući u obzir visinu obaveza po osnovu poreza i doprinosa, i prava koja ostvaruju iz oblasti penzijskog i invalidskog osiguranja. Frilenseri će poreze i doprinose plaćati kvartalno, a poresku prijavu podnose za svaki kvartal posebno ,u roku od 30 dana od isteka kalendarskog kvartala. Dakle, prijave se podnose kvartalno, a ne u roku od 30 dana od dana ostvarivanja prihoda, kakav je slučaj kod ostalih obveznika samooporezivanja.
Prema Prvim modelom obuhvaćeni su svi frilenseri koji zarađuju do 96.000 dinara kvartalno i oni neće plaćati nikakve poreze i doprinose, osim zdravstvenog osiguranja koje će iznositi 1.400 dinara mesečno. Ukoliko pojedinac koji odabere prvi model pređe tih 96.000 dinara, biće u obavezi da plaća penziono i invalidsko osiguranje (PIO), zdravstveno i porez na dohodak.

Drugi model predviđen je za frilensere koji imaju učestalija i veća primanja, gde neoporezivi deo iznosi 19.300 dinara mesečno, odnosno 57.900 kvartalno, dok će se od bruto prihoda oduzimati 34 odsto normiranih troškova, odnosno troškove poslovanja, struje, interneta. Na preostali iznos plaćaće se 10 odsto poreza na dohodak, zdravstveno i PIO. Drugi model koji je predložen za oporezivanje frilensera, ima i neoporezivi deo u fiksnom i procentualnom iznosu, a sam iznos poreza na dohodak iznosi 10 odsto, pa se smatra povoljnijim izborom za više prihode.
Podsećamo da oporeziv prihod koji fizičko lice ostvari po osnovu ugovorene naknade za izvršeni rad, na koji se porez plaća samooporezivanjem, čini bruto prihod ostvaren u kvartalu umanjen za normirane troškove u dinarskom iznosu.

Specifičnost položaja frilensera ogleda se i u obavezama namirenja do sada dospelom, a neplaćenom porezu na dohodak. U vezi sa ovim poreskim obavezama, ostalo je pravilo da če Poreski organ rešenjem utvrditi porez na prihode ostvarene u periodu počev od 1. januara 2015. godine zaključno sa 31. decembrom 2022. godine, uz specifičan izuzetak da se ni na te prihode ne plaća se porez na dohodak građana ukoliko su oni u kalendarskoj godini bili niži od 384.000 dinara godišnje.
Normirani troškovi za prihode iz predmetnog perioda, priznaju se u visini 50% od ostvarenih prihoda, a porez utvrđen rešenjem plaća se u 120 jednakih mesečnih iznosa, s tim da prvi iznos dospeva za plaćanje 15. u mesecu koji sledi mesecu koji je naredni u odnosu na mesec u kome je doneto rešenje poreskog organa.
Prema informacijama koje su nam dostupne na dan kreiranja ovog teksta, ni predložena, dosta ublažena rešenja naplate nenaplaćenih poreza (iz 2017 godine) nisu jedoglasno prihvaćene od strane udruženja radnika- frilensera, jer nisu na vreme bili obavešteni o svojim, dospelim poreskim obavezama. Podsećamo da pravo Poreske uprave na utvrđivanje poreza zastareva u roku od pet godina od prvog dana naredne godine od godine u kojoj je trebalo utvrditi porez, međutim ustavna je i opšta obaveza svih nas da plaćamo porez, detaljnije da u roku i na način uređen poreskim propisima podnesemo poresku prijavu Poreskoj upravi odnosno u zakonskim rokovima tačno obračunavamo porez, kada smo po zakonu dužni da to ćinimo, te su u tom smislu pozicije obe strane dosta ujednačene, i biće zanimljivo sa aspekta poreskopravne teorije zastupati i jedan ili drugi stav.

Ovaj tekst je samo informativnog karakter i ne predstavlja pravni savet niti tumačenje zakona.