Beograd „Siguran grad“ – sukob tehnologije i ljudskih prava

Realizacija projekta „Siguran grad“ započeta je postavljenjem prvih nekoliko stotina kamera širom glavnog grada tokom 2019. godine, a  koje  omogućavaju prikupljanje većeg broja podataka o građanima, uključujući i biometrijske podatke snimljenih lica. Lokacije predmetnih kamera su određene na osnovu „ispitivanja i analize događanja, pre svega krivičnih dela na teritoriji grada Beograda”, kako je saopštilo Ministarstvo unutrašnjih poslova RS. Kako je navedeno, krucijalni motiv postavljanja istih leži u kontroli saobraćaja, bezbednosti građana i bržem otkrivanju krivičnih dela, dok uporedna analiza u gradovima koji koriste taj sistem pokazuje da upotreba savremenih tehničkih sistema u velikoj meri smanjuje stopu kriminala – od razbojništva i džeparenja do teških krivičnih dela. Planirano je postavljanje oko 2.000 pametnih kamera na teritoriji prestonice, do kraja tekuće godine.

Kako je članom 54. Zakon o zaštiti podataka o ličnosti (dalje: Zakon) propisano sledeće: „… u slučaju da postoji verovatnoća da će neka vrsta obrade, posebno upotrebom novih tehnologija i uzimajući u obzir prirodu, obim, okolnosti i svrhu obrade, prouzrokovati visok rizik za prava i slobode fizičkih lica, rukovalac podacima dužan da pre nego što započne sa obradom izvrši procenu uticaja predviđenih radnji obrade na zaštitu podataka o ličnosti.”, te članom 55. istog Zakona definisana obaveza prethodnog pribavljanja mišljenja Poverenika za informacije od javnog značaja i zaštitu podataka o ličnosti (dalje: Poverenik) pre započinjanja radnji obrade, to je Poverenik doneo zaključak sa mišljenjem da prethodna Procena nije izrađena, niti formalno, niti sadržinski u skladu sa zakonom propisanim standardima. Uprkos navedenom, nesmetano su  postavljene predmetne kamere širom glavnog grada.

Dakle, bezbednost Beograđana, koja, kako se navodi predstavlja osnov i jedinu svrhu postavljanja pametnih kamera, veoma jednostavno može postati puko sredstvo za realizaciju niza zloupotreba prikupljenih podataka, a čime bi godine borbe za ljudska prava bile pokrivene senkom „sigurnog grada“, i to na način kojim bi sasvim sigurno pravo na privatnost i pravo na zaštitu podataka o ličnosti bilo ugroženo, a koja su prava zagarantovana i zaštićena brojnim međunarodnim, regionalnim i nacionalnim pravnim aktima.

Konačno, ukazujemo na činjenicu da je jedna od osnovnih zamerki aktuelnog Zakona bila izostanak uređenja oblasti video nadzora, pa i na javnim površinama. Sa druge strane isti propisuje osnovna načela zaštite podataka o ličnosti koja su preuzeta iz evropske regulative (Opšte odredbe o zaštiti podataka o ličnosti – GDPR), a koja su, kako je rečeno, u značajnoj meri zanemarena.

Budući da nas sasvim izvesno čeka budućnost u kome je oko grada uvek budno i upereno u svakog od nas, ostaje nam da se zapitamo da li pametne kamere predstavljaju čuvenu sobu 101, te da li se distopijsko društvo, nalik na ono iz Orvelovog romana „1984“ može deklarisati kao demokratska država ili ipak ne?

Ovaj tekst je samo informativnog karakter i ne predstavlja pravni savet niti tumačenje zakona.